ĐÁI THÁO ĐƯỜNG THAI KỲ (Gestational diabetes mellitus- GDM)

Đái tháo đường thai kì (Gestational diabetes mellitus- GDM)

Đái tháo đường thai kì là gì?

Đái tháo đường thai kỳ (còn gọi là tiểu đường thai kì) là tình trạng hormone do nhau thai tạo ra ngăn cản cơ thể sử dụng insulin một cách hiệu quả. Glucose tích tụ trong máu thay vì được tế bào hấp thụ.

Không giống như bệnh đái tháo đường type 1, bệnh đái tháo đường thai kỳ không phải do thiếu insulin mà do các hormone khác được sản xuất trong thai kỳ có thể làm cho insulin kém hiệu quả hơn, một tình trạng được gọi là kháng insulin. Các triệu chứng tiểu đường thai kỳ thường biến mất sau khi sinh.

Nguyên nhân dẫn tới đái tháo đường thai kì?

Mặc dù nguyên nhân còn chưa rõ ràng nhưng cũng có những giả thuyết được đưa ra

Nhau thai cung cấp chất dinh dưỡng và nước cho thai nhi đang phát triển, đồng thời sản xuất nhiều loại hormone để duy trì thai kỳ. Một số hormone này (estrogen, cortisol và hPL ở người) có thể có tác dụng ngăn chặn insulin. Điều này được gọi là tác dụng chống insulin, thường bắt đầu vào khoảng tuần thứ 20 đến 24 của thai kỳ.

Khi nhau thai phát triển, nhiều hormone này được sản xuất hơn và nguy cơ kháng insulin sẽ lớn hơn. Thông thường, tuyến tụy có thể tạo ra thêm insulin để khắc phục tình trạng kháng insulin, nhưng khi việc sản xuất insulin không đủ để khắc phục tác dụng của hormone nhau thai sẽ dẫn đến bệnh tiểu đường thai kỳ.

Các yếu tố nguy cơ liên quan đến đái tháo đường thai kỳ là gì?

Mặc dù bất kỳ phụ nữ nào cũng có thể phát triển đái tháo đường thai kì khi mang thai, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ bao gồm:

Thừa cân hoặc béo phì
Tiền sử gia đình mắc bệnh tiểu đường
Đã từng sinh con trước đó nặng hơn 4000 gram
Tuổi mẹ (trên 40 tuổi)

Bệnh đái tháo đường thai kỳ được chẩn đoán như thế nào?

Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ khuyến cáo nên sàng lọc bệnh tiểu đường tuýp 2 chưa được chẩn đoán ở lần khám thai đầu tiên ở những phụ nữ có yếu tố nguy cơ mắc bệnh tiểu đường.

Ở phụ nữ mang thai không mắc bệnh tiểu đường trước đó, xét nghiệm tiểu đường thai kì nên được thực hiện khi thai được 24 đến 28 tuần. Xét nghiệm này có tên là nghiệm pháp dung nạp đường huyết, thai phụ sẽ nhịn ăn từ 8 – 12 tiếng, sau đó sẽ theo trình tự: lấy máu lần 1 – uống 1 cốc nước có chứa 75 gram glucose – lấy máu lần 2 ( sau 1 tiếng uống đường) – lấy máu lần 3 (sau 2 tiếng uống đường). Nếu 1 trong 3 chỉ số vượt ngưỡng tức là thai phụ có tiểu đường thai kì.

Ngoài ra, phụ nữ được chẩn đoán tiểu đường thai kì nên được sàng lọc bệnh tiểu đường dai dẳng từ 6 đến 12 tuần sau sinh. Người ta cũng khuyến cáo rằng những phụ nữ có tiền sử tiểu đường thai kì nên sàng lọc suốt đời để phát hiện bệnh tiểu đường hoặc tiền tiểu đường ít nhất ba năm một lần.

Điều trị tiểu đường thai kì như thế nào?

Việc điều trị như thế nào sẽ phụ thuộc vào từng cá nhân, mức đường huyết vượt ngưỡng có nhiều hay không. Phương pháp điều trị sẽ đi từ việc cải thiện chế độ ăn hàng ngày cho đến tiêm insulin. Mục đích của việc điều trị là nhằm kiểm soát đường huyết ở mức ổn định, tránh biến chứng cho mẹ và thai nhi.

Tiểu đường thai kì ảnh hưởng lên thai nhi như thế nào?

Hai vấn đề chính là thai to và hạ đường huyết

Tất cả các chất dinh dưỡng mà thai nhi nhận được đều được cung cấp trực tiếp từ máu của người mẹ. Nếu máu mẹ có quá nhiều glucose, tuyến tụy của thai nhi sẽ cảm nhận được mức glucose cao và sản xuất nhiều insulin hơn để cố gắng sử dụng lượng glucose này. Thai nhi chuyển hóa lượng glucose dư thừa thành chất béo. Ngay cả khi người mẹ mắc bệnh tiểu đường thai kỳ, thai nhi vẫn có thể sản xuất đủ lượng insulin cần thiết. Sự kết hợp giữa lượng đường trong máu cao của người mẹ và lượng insulin cao ở thai nhi dẫn đến lượng mỡ tích tụ lớn khiến thai nhi phát triển quá lớn

Hạ đường huyết. Hạ đường huyết đề cập đến lượng đường trong máu thấp ở trẻ ngay sau khi sinh. Vấn đề này xảy ra nếu lượng đường trong máu của người mẹ luôn ở mức cao, khiến thai nhi có lượng insulin cao trong tuần hoàn. Sau khi sinh, em bé tiếp tục có lượng insulin cao nhưng không còn nhận được lượng đường cao từ mẹ, dẫn đến lượng đường trong máu của trẻ sơ sinh trở nên rất thấp. Lượng đường trong máu của em bé được kiểm tra sau khi sinh và nếu mức độ quá thấp, có thể cần phải tiêm glucose vào tĩnh mạch cho em bé.

Đường huyết được theo dõi rất chặt chẽ trong quá trình chuyển dạ. Insulin có thể được tiêm để giữ lượng đường trong máu của người mẹ ở mức bình thường nhằm ngăn chặn lượng đường trong máu của em bé giảm quá mức sau khi sinh.

Ngoài ra có một số ảnh hưởng khác mà thai phụ mắc tiểu đường thai kì có thể gặp phải như:

+ Thai nhi lớn hơn bình thường có thể dẫn đến những khó khăn trong quá trình sinh nở và làm tăng khả năng chấn thương cho bé trong quá trình chuyển dạ sinh hoặc mẹ phải chuyển sinh mổ

+ Đa ối – quá nhiều nước ối (chất lỏng bao quanh em bé) trong bụng mẹ, có thể gây chuyển dạ sớm hoặc các vấn đề khi sinh như đa ối làm căng giãn tử cung quá mức có thể gây đờ tử cung sau đẻ.

+ Sinh non – sinh con trước tuần thứ 37 của thai kỳ, trẻ sinh non dễ gặp các tình trạng suy hô hấp, nhiễm trùng sơ sinh hơn trẻ đủ tháng.

+ Tiền sản giật – một tình trạng gây ra huyết áp cao khi mang thai và có thể dẫn đến các biến chứng thai kỳ nếu không được điều trị, thai phụ mắc tiểu đường thai kì có nguy cơ tiền sản giật cao hơn so với thai phụ không mắc tiểu đường thai kì

+ Em bé bị lượng đường trong máu thấp hoặc vàng da và mắt (vàng da) sau khi sinh, có thể cần điều trị tại bệnh viện

+ Mất con (thai chết lưu) – mặc dù điều này rất hiếm

+ Phụ nữ mắc tiểu đường thai kì có nguy cơ cao mắc bệnh tiểu đường tuýp 2 trong tương lai.

Cần làm gì để phòng tiểu đường thai kì?

Tuy tiểu đường thai kì là hệ quả của ảnh hưởng nội tiết dẫn tới kháng insulin tương đối trong quá trình mang thai, tuy nhiên các thai phụ vẫn có thể làm giảm bớt nguy cơ mắc tiểu đường thai kì bằng cách chăm sóc trước sinh và theo dõi trong suốt thai kì

+ Giảm cân nếu bạn thừa cân, béo phì trước khi mang thai

+ Vận động tập luyện thường xuyên và hợp lí trước và sau mang thai

+ Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh: ăn đa dạng thực phẩm, nhiều chất xơ, ít béo, ít calo, ăn nhiều rau củ quả, không ăn nhiều muối, đường và đồ chiên rán.

+ Tầm soát tiều đường sớm nếu có tiền sử gia đình mắc tiểu đường hoặc tiền sử bản thân mắc đái đường thai kì ở lần mang thai trước

+ Khi có thai nên khám theo hẹn của bác sĩ để được theo dõi và can thiệp kịp thời